OSLO - Van 26 juni tot 1 juli vond het Beiaard Wereld Congres plaats te Oslo. Officiële organisator was de NSCK, de Scandinavische Campanologische Gilde. Vegar Sandholt, stadsbeiaardier van Oslo, deelde het gastheerschap met Ann-Kirstine Christiansen, voorzitter van de NSCK, en Peter Langberg, ere-voorzitter van de NSCK.

Liesbeth Janssens   ___________________________________________

Bij de inschrijving in het Rica Victoria Hotel ontving iedere congresganger een hartelijk welkom van het organisatiecomité. Iedereen kreeg een mallet met congresboek, regencape, toeristische folder, een prachtige brochure over de nieuwe beiaard van Uranienborg en een bundel Noorse hymnes van Sven Ellingsen op muziek van eigentijdse Noorse componisten. Hoewel deze collectie vooral geschikt is voor een Noors kerkgaand publiek, geeft het een aardige impressie van één van de vele zijden van het Noorse leven.

Het stadhuis van Oslo, wereldwijd bekend vanwege de jaarlijkse Nobelprijs-uitreikingen, stond de congresgangers ter beschikking voor de diverse bijeenkomsten en lezingen. Koningin Sonja van Noorwegen was beschermvrouwe van het congres en toonde belangstelling door haar aanwezigheid op een receptie, gehouden in een van de prachtige zalen van het stadhuis.

BEIAARDEN
Momenteel herbergt Oslo drie beiaarden, waarvan de laatste net voltooid is. De eerste en meest bekende beiaard is die van het stadhuis, met klokken uit 1950 (4), 1952 (34) en 2000 (11). Deze beiaard transponeert een halve toon omlaag. In de kathedraal van Oslo hangt sinds vorig jaar een zeer lichte beiaard van 48 klokken, dat een kwint omhoog transponeert. De derde beiaard in de Uranienborgkerk is een lichte drie-octaafsbeiaard van 36 klokken die één toon omhoog transponeert.

De drie beiaarden werden gegoten en geïnstalleerd door Olsen Nauen. De klokken kenmerken zich uiterlijk door een 'hoek' in de lip en door opvallende zwevingen in de klank. De beiaard van Uranienborg is de meeste homogene van de drie.

De klavieren en automatische speelwerken van de eerste twee beiaarden werden geleverd door Clock-O-Matic, die van de laatste werden geleverd door Eijsbouts. Stadsbeiaardier Vegar Sandholt opteerde in Uranienborg voor een Keyboard 2000 en een pneumatisch automatisch speelwerk. Voor veel Europese congresgangers was dit het eerste contact met beide systemen.

Als vierde instrument voor de concerten werd de reizende beiaard van klokkengieter Olsen Nauen veelvuldig ingezet. Deze beiaard telt 52 klokken.

LEZINGEN
Heel bijzonder was de lezing over 'Healing Bells' van de Noorse psychiater Audun Myskja. Volgens hem toont modern medisch onderzoek aan dat geluidswaarneming en pijngevoel op hetzelfde zenuwcentrum aangrijpen. Met geschikt geluid, bijvoorbeeld van bronzen klokken of van Tibetaanse klankschalen, is pijn te verdrijven, die niet meer met medicatie te behandelen is.

Over het algemeen was er een grote afwisseling tussen locatie, concerten, lezingen en andere activiteiten. Het niveau van de lezingen ging zeer sterk op en neer, en het zal moeilijk blijven om hierin een kwaliteitscontrole te voorzien. Het blijft vooral de voordrachthouder zelf die de gevolgen van een gebrek aan kwaliteit draagt en niet de gastheer. Ik bleef erg op mijn honger zitten naar nieuwigheden en wetenschappelijke bevindingen over beiaard.

BEIAARDBOUW
Blikvangers van het congres waren de forums "Automatische muziek - vergelijking tussen pneumatische en elektromagnetische systemen", "Beiaardbouw," "De beiaard - waarheen leidt de toekomst?" en "Samenwerking tussen klokkengieter en beiaardier op weg naar de perfecte beiaard." Niet zozeer de inhoud van deze lezingen als wel de boodschap die werd overgebracht, was kenmerkend voor het karakter van dit congres.

Tijdens de geslaagde daguitstap naar de gieterij van Olsen Nauen, hield Karel Keldermans een toespraak gericht aan de beiaardbouwers en beiaardiers. Enerzijds vond hij de beste oplossing voor een opwaardering van de beiaard als concertinstrument het afschaffen van alle automatische speelwerken (!) en het stoppen met spelen op valse instrumenten. Anderzijds bestaat er nog steeds geen perfect instrument, en zijn beiaardiers het beu om alles te blijven slikken wat hen door beiaardbouwers wordt voorgeschoteld.

Het is de eerste keer dat dit onder de vleugels van een BWF-congres werd gezegd, en hopelijk is de boodschap eindelijk duidelijk: kwaliteit en garanties. Omgekeerd zei Olsen Nauen dat hij op een samenwerking hoopte met beiaardiers; wat wil de beiaardier precies en hoe kunnen we dat samen (beiaardbouwer en beiaardier) bereiken?

Milford Myhre poneerde de stelling van het streven naar een ideaal. Het ideaal van een beiaard omschreef hij als een 'grand carillon': een niet-transponerend instrument tot ten hoogste een lage terts omlaag transponerend, met uitgebreide bas te beginnen vanaf F⁰ chromatisch tot vijf en half octaven. Minder mogelijkheden kunnen altijd, maar limiteren vanaf het begin betekent een onnodige beperking. De redenen dat er vanaf het begin wordt gelimiteerd, zijn vaak: gewoonte en omgeving van de initiatiefnemer, de beperking van een gegeven toren en gebrek aan voldoende fondsen. Vooral in Europa zien we dit verschijnsel. Zelden of nooit wordt als uitgangspunt een 'grand carillon' genomen.

CONCERTEN
Er waren weer veel concerten te beluisteren, waaronder themaconcerten die vaak interessant waren, bijvoorbeeld Noorse muziek door Ann-Kirstine Christiansen en een tweede door Anne Kroeze. De uitvoering van het eerste deel van Griegs pianoconcerto door Kroeze zorgde voor heel wat controversie rond het wel of niet mogen spelen van dit soort muziek op beiaard. Actie maakt discussie overbodig: gewoon doen!

Peter Langberg bracht hedendaagse beiaardmuziek van Scandinavië en Jacques Maassen hedendaags werk van Nederlandse bodem. Eddy Mariën speelde de beiaardwerken van Jef Rottiers en Anna Maria Reverté en Ana en Sara Elias brachten Iberische muziek.

Het publiek bij de beiaardconcerten bestond voornamelijk uit congresgangers. Enkele honderden Noren waren wel aanwezig tijdens het nachtconcert op het Youngstorget-plein door het Koninklijk Noors Marine Orkest, deels samen met de reizende beiaard en afgesloten met een fraai vuurwerk ter begeleiding van Händel's 'Music for the Royal Fireworks'.

Wat betreft de concerten door vertegenwoordigers van elke vereniging, waren vooral de nieuwkomers interessant, en dat blijft mijns inziens een belangrijke tendens. Beiaardiers die nog niet op een wereldcongres gespeeld hebben, liefst nieuwe of jonge talenten, zouden veel meer aan bod mogen komen. Nieuw op een BWF-congres was de vertegenwoordiging vanuit VBV (Marc Van Eyck), NKV (Frans Haagen) en NSCK (Arnfinn Nedland).

Jammer genoeg was in de buurt van het stadhuis geen luisterplaats te vinden waar men geen hinder had van verkeerslawaai. De luisterplaats bij de kathedraal was wat dat betreft veel beter, al klonk het instrument vanwege de nogal kleine galmgaten tamelijk zacht. Het kleine parkje vlak naast de Uranienborgkerk bleek een ideale luisterplaats waar de beiaard prachtig te horen was.

Tijdens de excursiedag werden ook de carillons van Bragernes (Bergholz, 35 klokken) en Sandefjord (Schilling, 25 klokken) bespeeld.

ORGANISATIE
De logistiek van het congres was goed tot zeer goed. De meeste locaties bevonden zich binnen loopafstand. Waar dit niet het geval was, werd openbaar vervoer voorgesteld, of werd er informeel een auto voorzien voor mensen die slecht ter been waren. Tijdens de middagconcerten was er meestal een uitgebreid buffet met Noorse broodjes voorzien en frisdrank.

Jammer, dat er naar verhouding weinig deelnemers (116) voor zo'n evenement zijn. Opvallend afwezig waren delegaties uit Frankrijk en Franstalig Zwitserland. Spelen de toenemende Engelstaligheid, het wat vroege tijdstip in het seizoen, de (vermeende) hoge kosten in Oslo dan toch een rol in de deelnamebereidheid? Of is de frequentie te hoog en moet men van een 2-jarig naar een 3-jarig of zelfs naar het oorspronkelijke 4-jarige ritme terug?

Er was voldoende gelegenheid om de beiaard van het stadhuis vrij te bespelen. De sfeer was zeer ontspannen en vriendschappelijk. Oslo zelf heeft ook enkele prachtige parken, kastelen en musea te bieden, waaronder het Vigeland Park, het Koninklijk Paleis, het Akershus Slot, en het Nationaal Museum voor Kunst, waarin de grootste Noorse schilders zijn samengebracht met onder meer ´De Schreeuw´ van Edvard Munch.

TOEKOMSTIGE BWF-CONGRESSEN
Zoals gepland gaat het BWF-congres van 2006 door in Gdansk, Polen. Er was een opvallend groot aantal Polen aanwezig in Oslo, misschien wel de grootste delegatie van alle landen. De Poolse beiaardvereniging bestaat voornamelijk uit jongeren, een groot verschil met de doorsnee beiaardvereniging. Het congres zal veel aandacht besteden aan de automatische beiaardmuziek van Gdansk, een unieke verzameling van 400 jaar muziek voor de speeltrommel.

Voor 2008 waren er twee kandidaten: Nederland en Australië. Nederland had zich in Cobh reeds kandidaat gesteld, maar moest toen voor Polen wijken en zoals het de laatste jaren elke keer gegaan is, werd er ook nu gekozen voor het land dat zich voor de tweede keer kandidaat stelde. Het BWF-congres 2008 zal doorgaan in Groningen.

Blijkbaar is er bij sommige afgevaardigden een psychologische barrière om naar Australië te gaan: zo ver (en zo duur). Toch hoop ik persoonlijk dat Australië de volgende keer aan de beurt is, omdat Sydney, Canberra en Wellington concertbeiaarden van topkwaliteit herbergen en heel wat potentieel hebben om er een geslaagd congres van te maken. Ook financieel is het haalbaar omdat er een reductie op de vliegreis werd beloofd.