SPRINGFIELD - Van 2 tot en met 7 juli 2000 werd het tweejaarlijkse congres van de Beiaard Wereld Federatie gehouden in Springfield, de hoofdstad de Amerikaanse staat Illinois. Het was na het congres in Ann Arbor - Michigan - in 1986 de tweede dat het congres in Noord-Amerika plaats vond. De beiaardier van Springfield, Karel Keldermans, en zijn vrouw Linda (beiden spreken een behoorlijk woordje Nederlands) hadden samen met het uitnodigende gilde, the Guild of Carillonneurs in North America, een rijk gevuld programma samengesteld en hebben er gedurende het congres, waaraan ongeveer 200 personen deelnamen, voor gezorgd dat alles in goede banen bleef lopen.

Adolph Rots   ________________________________________________

BWF-congressen zijn meestal samengesteld uit drie soorten ingrediënten: de vergaderingen en lezingen, de beiaardconcerten en de andere activiteiten, veelal van een ontspannend karakter en gericht op ontmoeting met collega's en met de omgeving van de ontvangende stad. In dit verslag wil ik enkele ingrediënten naar voren halen; de keus en de beschrijving zijn uiteraard persoonlijk.

HILTON
merendeel van de bijeenkomsten werd gehouden in het Hilton Hotel, een ronde toren van zo'n 30 verdiepingen, die het aanzien van Springfield domineert. Naast de algemene vergaderingen, op humorvolle wijze voorgezeten door BWF-president Adrian Gebruers, werden daar de lezingen en voordrachten gehouden en was er een ruimte ingericht voor de verkoop van bladmuziek, CD's en andere koopwaar.

AMERIKAANSE BEIAARDMUZIEK
congresthema was gekozen De beiaard als concertinstrument, een thema, dat in Amerika met zijn grote beiaarden in parken en op universiteitscampussen, een grotere rol speelt dan in Europa waar marktbespeling en carillonautomaat de meest voorkomende maar wat minder hooggestemde functies van de beiaard zijn. Interessant waren voor ons vooral de lezingen van de componisten Robert Byrnes en Gary White en die over Ronald Barnes, Roy Hamlin Johnson en anderen. Hun motivatie en werkwijze gedemonstreerd in noten- en klankvoorbeelden en vervolgens in de vele recitals ten gehore gebracht gaven een helder inzicht in de eigenheid van de Amerikaanse beiaardmuziek en liet de waardering ervoor toenemen.

Sinds Percival Price zich in de jaren '30 afzette tegen de tremolo's en volksliedcultuur van Jef Denijn, is de Amerikaanse beiaardmuziek eigen wegen ingeslagen, meer op samenklank en rustige basmelodieën gebaseerd. De naam van Emilien Allard (Montréal) moet in dit verband zeker ook genoemd worden. De afgelopen tien jaar zijn op die eigen muzikale traditie gebaseerd circa 40 carillons gerealiseerd waaronder de vijf grootste ter wereld. Geschikte instrumenten om die sfeer en dat karakter te treffen kennen we in Nederland eigenlijk niet; je zou er haast jaloers van worden.

Natuurlijk was de Europese beiaardliteratuur niet vergeten. Lezingen over Belgische componisten (door Koen Cosaert), over Nederlandse ontwikkelingen van de afgelopen 30 jaar (door Joost van Balkom), en over het compositorisch œuvre van Leen 't Hart (door Laura Meilink-Hoedemaker) vormden de Europese tegenhanger.

De wijze waarop men op verschillende plaatsen de plaatselijke bevolking bij de beiaard tracht te betrekken in het creëren van een publiek, was onderwerp van bijdragen uit Australië, Denemarken, Nederland (Groningen, Venlo), Portugal en Amerika (Trinity College).

ONTWIKKELINGEN DOOR RICHARD STRAUSS
tijd was ingeruimd voor voordrachten over de ontwikkelingen ten aanzien van het instrument zelf, zowel in Amerika als in Europa. Nadat in Leuven de wetenschappelijke onderzoekingen ter verbetering van de vormgeving van een beiaardklavier tot staan waren gekomen, komt een nieuwe impuls uit Amerika.

Voor de Verdin Company heeft Richard Strauss een compromis-klavier ontworpen en gebouwd, dat uitgaat van de Noord-Europese voor het manuaal (toetsen wat dichter bij elkaar) en de Amerikaanse vormgeving (concaaf en straalsgewijs) en afmetingen voor het pedaal. Een inderdaad prettig bespeelbaar oefenklavier, aldus vormgegeven, stond ter beproeving op het congres opgesteld. Wellicht is dit een begaanbare weg om tot een wereldstandaard te komen.

KLOKKENGIETERIJEN
presentaties van de verschillende klokkengieterijen kwamen verscheidene nieuwe ideeën naar voren. Een aantal is me helder bijgebleven. Het gebruik van carbon-fiber voor draadverbindingen ter vermindering van de tractuurmassa en verhoging van de duurzaamheid (Paccard); gedachten over stemmen en herstemmen van oude(re) beiaarden, en een experiment met een automatische beiaard waarin op een ingenieuze manier grote- en kleine-terts-klokken waren gecombineerd (Eijsbouts); verbeterde giettechniek met minder vervuild vormafval en het ondersteboven keren van de gietvorm vóór het gieten waardoor meer homogeniteit in de metaalstructuur verkregen wordt, met name aan de buitenkant van de klok (Olsen Nauen).

SCHATTEN IN WALLONIË
eye-opener was de lezing van Serge Joris, die in een helder betoog het grote belang uiteenzette van de klokkencultuur die de streek, die nu Wallonië heet, kent en gekend heeft. Steden als Tournai (5 carillons), Soignie, Luik (19 carillons), Mons kenden vóór de Franse Revolutie een carillongebruik vergelijkbaar met die in Vlaanderen en de Noordelijke Nederlanden.

Vele belangrijke gieters zijn in Wallonië werkzaam geweest. Veel fraais is echter verdwenen of in verval geraakt. Het Waalse beiaardiersgilde beschouwt zich als erfgenaam van die grote klokkencultuur en tracht, onder meer door samenstellen en publiceren van een grote inventarisatie, meer belangstelling te wekken en middelen te werven voor herstel. In elk geval is nog veel historisch materiaal ongeschonden en onveranderd aanwezig ter bestudering; en dat op zo geringe afstand.

BEIAARDCONCOURS
gelegenheid van het BWF-congres was een Internationaal Beiaardconcours georganiseerd en het samenvallen met het jaarlijkse Internationale Beiaard Festival in Springfield was geen toeval. Een en ander had tot gevolg dat de congresgangers een groot aantal beiaardconcerten voorgeschoteld kregen. Met (school)bussen werden zij naar en van het Washington Park vervoerd, de toren met het Thomas Rees Memorial Carillon (Petit & Fritsen, 67 klokken, 1962) staat opgesteld.

Ondanks de kwaliteiten van deze beiaard en de vele beiaardiersprestaties komt hier een van de bezwaren van dit congres naar voren. Amerikaanse beiaarden liggen vaak zo ver uit elkaar dat het betrekken van meer dan één instrument bij een congres natuurlijk op grote vervoersproblemen stuit, maar hetgeen in Springfield geboden werd was wel teveel van het goede.

De jury van het beiaardconcours bestond Jo Haazen, Karel Keldermans, Peter Langberg, Jacques Lannoy, en Gert Oldenbeuving. Nederlandse beiaardiers waren in categorieën overigens opvallend aanwezig: de eerste prijs in het >concours werd gewonnen door Anne Kroeze (de tweede prijs was voor Liesbeth Janssens). Veel indruk maakte het door Roel Smit en de enige duobijdrage aan het congres was van het Groninger Carillon Duo (Auke de Boer Adolph Rots) op 4 juli, de nationale feestdag, vergezeld van hemelvuur en met vuurwerk toe.

COULEUR LOCAL
een goed congres hoort ook een hoeveelheid couleur local. Diverse keren werden de congresgangers door instanties uit Springfield voor een (avond) maaltijd en feestelijk onthaald op veelsoortige lekkernijen. Verder kende het congresprogramma slechts één niet "klokgebonden" excursie: de bezichtiging van het Dana-Thomas huis, een woonhuiscreatie uit 1904 van de beroemde Amerikaanse architect Frank Lloyd Wright.

CONGRES 2002
de laatste avond met het Congres Banquet legde Adrian Gebruers er de nadruk op, dat tijdens het BWF-congres in Cobh, Ierland in 2002 het motto fun zal zijn en er zeker niet alleen naar de enige beiaard die Ierland rijk is hoeft te worden geluisterd. Als president en aanstaand gastheer nodigde hij iedereen van harte uit dan weer aanwezig te zijn. Voor wie zich verder wil voorbereiden: het congres in 2004 zal in Oslo plaats vinden; dat van 2006 mogelijk in Gdansk.